مراد حضرت امام خمینی ( ره ) از بسیج ، فراتر و جامع تر از معانی مذکور در لغت نامه هاست و حتی با درک اغلب مردم از بسیج به عنوان نهادی رزمی متفاوت است.

در اندیشه ی حضرت امام خمینی بسیج یک نهاد اجتماعی با ابعاد متعدّد است.

در این نگرش بسیج صرفا سازمانی نظامی نیست که فقط در زمان جنگ و برای دفاع در مقابل دشمن شکل گرفته باشد ، بلکه نهادی است وسیع و پاسخگوی نیازهای اساسی و حیاتی جامعه ؛ و با اجزای دیگر نظام ، چنان هماهنگی و پیوند دارد که انفصال آن جز با انحلال جامعه اسلامی متصوّر نیست.

اگر بسیج را نهادی منسجم محسوب کنیم که در مقطع زمانی معینی به ضرورتی اجتماعی پا به عرصه وجود نهاده است ، طبیعی است که با رفع ضرورت جایی برای دوام و بقای آن باقی نمی ماند ، حتی اگر مشکل و مسأله ای که بسیج برای پاسخگویی به آن تشکیل شده است ، مسأله ای اقتصادی یا فرهنگی باشد.

بسیج در صورتی می تواند نهادی جامع و شامل جهات متعدّد و پایدار شناخته شود که نیازهای دائمی و باورها و ارزشهای فرهنگی پدید آورنده ی آن به روشنی تعریف شوند ؛ این نیازها ممکن است اقتصادی ، سیاسی ، فرهنگی و یا نظامی باشد.

نهاد بسیج کارکردهای گوناگون دارد و به نیازهای متعدّد پاسخ می دهد ، چنانچه در تثبیت ابعاد سیاسی ـ اجتماعی نظام و در دفاع هشت ساله ، در برابر دشمنان نقش مؤثر خود را ایفا کرد. حیثیت امروز نظام ، تا حدود زیادی مدیون بسیج و حضور همه جانبه ی مردم در آن بوده است.

سابقه ی بسیج در منظر امام گویای این مطلب است که ملت ها در قرون و اعصار به دعوت رهبران الهی ، بسیج شده اند تا دین خدا را زنده نگه دارند